8.اصول و نکات فیش بردارى

در فیش بردارى باید اصول ونکات زیر را رعایت کرد:
1ـ مطالب مفصّل و طولانى باید خلاصه شود و از نوشتن مطالب جزئى و فرعى روى فیش خوددارى گردد زیرا در این صورت از یک سو به فیش هاى متعددى نیازمند خواهیم شد واز سوى دیگر خواندن مطالب جزئى و فرعى وقت گیر خواهد بود. البته درصورت مهم بودن تمام مطالب مى توان فقط مأخذ و آدرس آن را به طور کامل روى یک فیش نوشت و در برگه دان مربوط به خود قرار داد که قبلاً نیز به آن اشاره شد.

2ـ پشت فیش مطلبى نوشته نمى شود زیرا از یک طرف به تجربه دیده شده است درهنگام مراجعه ومطالعه هر دو طرف فیش مقدارى وقت ضایع مى گردد و اسراف در وقت زیانش از اسراف در کاغذ بیش تر خواهد بود و با رعایت این نکته فتوکپى از فیش ها به آسانى و با هزینه کمتر صورت مى پذیرد. زیرا مثلاً اگر سه یا چهار فیش کوچک یک رو را در زیر هم قرار دهیم تنها به یک صفحه A4 و یک بارفتوکپى گرفتن نیازمند خواهیم بود در صورتى که اگر فیش ها دو رو باشند به بیش از یک بار فتوکپى نیاز مى شود. و از طرف دیگر نیز ممکن است به مرور زمان وبر اثر رطوبت و مانند آن مطالب یک طرف فیش به طرف دیگرش نفوذ کند و مطالب آن را از بین ببرد اگر چه به خاطر احترام گذاشتن به عقیده آنان که با ما دراین مورد هم عقیده نیستند پشت فیش هاى پیشنهادى این کتاب نیز خط کشى شده است.

3ـ آیین نگارش و ویرایش و قواعد درست نویسى علامت گذارى زیبا نویسى ویا دست کم خوانا نویسى وصفحه آرایى در هنگام نوشتن فیش ها رعایت شود.

4ـ مقدارى فاصله ـ حدود نیم تا یک سانتى متر(1)ـ در چهار طرف فیش در نظر گرفته شود تا در اثر مرور زمان و یا پارگى برگه ها عناوین ومطالب فیش از بین نرود و نکته هاى ضروریِ به جا مانده در حاشیه آن وارد گردد. البته این فاصله در فیش پیشنهادى این کتاب خود به خود رعایت شده است.

5ـ همراه داشتن تعدادى فیش درمواقع مختلف براى فیش بردارى شایسته یک محقق نکته بین است زیرا برخى گفته اند:
(هر کس کاغذ وقلم به همراه خود نداشته باشد حکمت در قلبش جاى نخواهد گرفت.)
6ـ استفاده کامل از (تمام صفحه) فیش و نوشتن مطالب با (قلم نوک ریز) به کارگیرى تعداد اندکى برگه را به ارمغان خواهد داشت.

7ـ ممکن است در نقل مستقیم مطالب از یک مأخذ ویا ترجمه عبارت هاى آن به تقطیعِ متن و حذف برخى قسمت هاى غیر مهم نیاز شود در این صورت محل تقطیع و حذف مطلب با علامت سه نقطه(…) روى فیش مشخص مى شود.

8ـ بهتر است متن فیش ومطالب آن با (مداد) نوشته نشود زیرا در اثر سایش دست و مانند آن مطالب فیش درهم شده یا از بین خواهند رفت.

9ـ در پشت فیش پیشنهادى این کتاب کلمه (نقد و نظریه) آورده شده است تا چنان چه فیش نویس نظریه و یا انتقادى نسبت به مطالب فیش داشته باشد در پشت برگه ها آن ها را منعکس کند.

11ـ درهنگام مطالعه باید مطابق موضوع تحقیق خود در کنار هر مطلب مهمى علامتى گذاشت و سپس در مطالعه مجدد ازآن خلاصه نویسى وفیش بردارى کرد که لازمه اش درک درست مطالب مهم است.

12ـ درقسمتى از پشت فیش به گونه اى مختصر مشخص ومعّین شود که از مطالب این فیش تا کنون چند بار و در چه موضوعات و مواردى استفاده شده است زیرا رعایت این نکته در تحقیقات و مراجعات بعدى براى محقق و فیش نویس راه نما و راه گشا خواهد بود.

13ـ مطالبى که از یک کتاب فیش بردارى شده است در همان کتاب به گونه اى مشخص شود که این جا فیش بردارى شده است مثلاً مى توان حرف (ف) را که علامت اختصارى کلمه (فیش بردارى) است در اول مطلب نهاد. این کار بدین منظور انجام مى شود که از یک مطلب دو بار فیش بردارى نشود.

بخش دوم: روش دسته بندى مطالب (روش تنظیم مواد و اطلاعات)

شکل هاى دسته بندى بر دو گونه است:

1ـ شکل ثُنایى

شکل دسته بندى یک چیز را به صورت تردید بین اثبات ونفى (ثنایى) مى گویند. البته هر کدام از طرف اثبات و نفى را مجدداً مى توان به همین شکل تقسیم و دسته بندى کرد مانند تقسیم و دسته بندى کلمه در زبان عربى به این صورت که:یا داراى معنى مستقل هست یانیست(حرف) وقسم اول یا داراى زمان هست (فعل) یانیست (اسم)
ییا تقسیم و دسته بندى انسان بدین گونه که: یا با سواد است و یا با سواد نیست و باسواد یا ایرانى است و یا ایرانى نیست.
چون در این نوع تقسیم و دسته بندى فقط دو قسم اثبات و نفى به کار گرفته مى شود به آن شکل ثنایى (دوتایى) مى گویند.
2. شکل تفصیلى

شکل دسته بندى ابتدایى یک چیز را به تمام اقسام محصوره اش به طور کامل و مفصّل (تفصیلى) مى نامند.
مانند تقسیم و دسته بندى انسان به آسیایى
توجه کردن به شکل و طراحى و زیبایى دسته بندى از (فروعى) است که باید در نظر گرفته شود اما نه به بهاى از دست دادن و رعایت نکردن اصول. عقل و منطق ایجاب مى کند که تنظیم مطالب بر اساس نظام واسلوبى درست و صحیح انجام پذیرد تا آسان کردن یادگیرى وتفهیم و تفهّم را به ارمغان آورد و درستى محتوا فداى زیبایى شکل نگردد.
اما اصول دسته بندى عبارتند از:
الف. دسته بندى در موضوع خود داراى فایده باشد.
ب. محور و اساس دسته بندى یکسان و واحد باشد.
د. دسته بندى جامع افراد و مانع اغیار باشد.
عبد الرحیم موگِهى
قم مقدس: زمستان 1375