5.شکل هاى فیش بردارى

چون گرد آورى اطلاعات ومعلومات غالباً از سه راه (خواندن) مانند مطالعه و (شنیدن) از قبیل مصاحبه و (دیدن) نظیر مشاهده صورت مى گیرد بنابر این فیش بردارى معمولاً یا از یک مأخذ و مدرک کتبى یا از یک گفته و درس شفاهى و یا از یک فعالیت تجربى وعملى است. و ثبت مطالعات و تحقیقات در فیش ها به یکى از شکل هاى زیر انجام مى شود:
الف. نقل مستقیم
انتقال یا چسباندن(1) عین عبارت هاى کتاب یا مأخذى را به زبان اصلى (نقل مستقیم) مى گویند و علامت اختصارى آن را مى توان حرف(م) انتخاب کرد. براى نقل مستقیم عبارت هاى مأخذ را در داخل گیومه (()) قرار مى دهند ومأخذ آن را به طور کامل ذکر مى کنند تا سرقت فرهنگى محسوب نشود و انسان به عدم رعایت امانت علمى متهم نگردد.
ب. ترجمه
نقل مستقیم عبارت هاى کتاب یا مأخذى را به زبان دیگر (ترجمه) مى نامند و حرف(ت) را مى توان به عنوان علامـت اختصارى آن برگـزید.
ج. تلخیص
یادداشت و ثبت فشرده وگزیده مطالب کتاب و مانند آن را به زبان اصلى و به گونه اى که بیانگر اصول اساسى و مطالب مهم محتواى آن باشد (تلخیص) یا (خلاصه بردارى) و یا (چکیده نویسى) مى گویند(1) و حرف (خ) را مى توان به عنوان علامت اختصارى آن انتخاب کرد.
د. خلاصه ترجمه
تلخیص کتاب و مانند آن به زبان دیگر را با حفظ صحت تلخیص و دقت ترجمه (خلاصه ترجمه) مى نامند و مى توان حروف (خت) را به عنوان علامت اختصارى آن برگزید.
هـ. یادداشت شخصى
نوشتن مطالب و نظریات شخصى را که از گنجینه فکر شخص فیش نویس تراوش کرده است (یادداشت شخصى) مى نامند و مى توان حرف(ش) را به عنوان علامت اختصارى آن برگزید.
کاملاً روشن است که این مواد و مطالب از نظر ارزش و اعتبار یکسان و در یک ردیف نیستند مثلاً ارزش و اعتبار مطالب فیش هایى که بر پایه آیات و روایات یا اصول منطقى و قوانین قطعى و ثابتِ علمى گرد آورى شده اند به مراتب بیش تر از فیش هایى است که مطالب آن بر پایه اَمثال و اشعار و حکایات استوارند و قابل قیاس با یکدیگر نیستند.
نکته دیگرى که باید متذکر شد این است که در فیش بردارى تا آن جا که امکان دارد باید از مواد و اطلاعاتى استفاده کرد که قابل (استناد) و داراى (اعتبار) باشند و از نوشتن مطالبى که خدشه پذیرند و بر پایه محکمى استوار نیستند خوددارى کرد.

نکته :
در صورتى که مطالب مستند ومعتبر مختصر و کوتاه باشند تمامى آن را روى فیش مى نویسیم و مأخذ آن را در ذیل مطلب مى آوریم و نام این فیش را (فیش مطلبى) مى گذاریم. و چنان چه مطالب قابل استناد و اعتبار طولانى ومفصّل باشند از نوشتن آن ها روى فیش خوددارى مى کنیم و فقط به ذکر مأخذ آن در فیش اکتفا مى کنیم و نام این فیش را (فیش مأخذى) مى گذاریم

6.مراحل فیش بردارى

مراحل فیش بردارى و یادداشت نویسى که از مسائل اساسى در مطالعات وتحقیقات به شمار مى رود با رعایت امور زیر انجـام مى گیـرد:
الف. موضوع نویسى
موضوع نویسى فیش ها از امور مهم در مراحل فیش بردارى است زیرا مراجعه به فیش ها و ارتباط با آن ها بر همین اساس صورت مى گیرد و اشتباه در این امر تحقیقات پژوهنده و طبقه بندى و بازیابى فیش ها را با مشکلاتى روبه رو مى سازد.
اقسام موضوعات
به طور کلى در موضوع نویسى باید چهار موضوع در نظـر گـرفته شـود:
1ـ موضوع کلى
منظور از (موضوع کلى) در فیش بردارى غالباً عناوین و اسامى علوم و دانش هاست مانند علم اخلاق تاریخ
روان شناسى ، فقه ، کلام ، جامعه شناسى و … که معمولاً در تحقیقات رایج و متداول موضوع و عنوانى بالاتر از این ها به کار گرفته نمى شود تا همه این عناوین در زیر مجموعه آن قرار گیرند اگر چه در تحقیقات پیچیده و بر طبق موضوع بندى (ملویل دیوئى) موضوعات کلى ترى از قبیل (علوم اجتماعى)، علوم عملى، علوم خالص، دین و … وجود دارد.
2ـ موضوع عام
موضوع عام عبارت از موضوعات جزئى هر موضوع (کلى) است که تمامى آنها زیرمجموعه عنوان جامع موضوع (کلى) قرار مى گیرند: مثلاً موضوعات(اخلاص) (تواضع) (توبه) (زهد) و… همگى موضوعات جزئى و عامى هستند که زیرمجموعه عنوان جامع موضوع کلى (اخلاق) قرار مى گیرند.
3ـ موضوع خاص
(موضوع خاص) عبارت از موضوعات جزئى هر موضوع (عامى) است که تمامى آن ها زیر مجموعه عنوان جامع موضوع (عام) قرار مى گیرند مثلاً موضوع عام (تقوا) داراى موضوعات خاصى ازقبیل (تعریف تقوا) (ارزش و اهمیت تقوا) (آثار و فواید تقوا) (عوامل و موانع متقى شدن) (صفات متقین) و …است که تمامى آن ها زیرمجموعه عنوان جامع موضوع عام (تقوا) قرار مى گیرند. .

ادامه دارد……