. طبقه‌بندی فرضیه‌ها
1. فرضیه تحقیقی: بیانی است كه به توصیف رابطه بین متغیرها می‌پردازد. انتظارات پژوهشگر را درباره رابطه بین متغیرها نشان می‌دهد.به همین دلیل،یك راه‌حل پیشنهادی است. فرضیه‌های تحقیقی به دو گونه تقسیم می‌شود:
1. فرضیه جهت‌دار كه در آن جهت ارتباط یا تأثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته، مشخص و معین است و در صورتی استفاده می‌شود كه پژوهشگر دلایل مشخصی برای پیش‌بینی رابطه معینی داشته باشد؛
2. بدون جهت: در آن جهت اختلاف یا روابط مشخص نیست؛
3. فرضیه‌ها درصدد بیان علت وجودی و تكوینی پدیده‌ها و روابط بین آنها برمی‌آیند.شیوه مدیریت مشاركتی، موجب افزایش رضایت كاركنان و ساختار غیر متمركز باعث افزایش بهره‌وری سازمان می‌شود.
2. تقسیم دیگر: 1. فرضیه‌هایی كه بر وجود پدیده دلالت دارد.معمولاً در هر وزارت‌خانه چند معاونت وجود دارد؛
2. فرضیه‌هایی كه بر وجود روابط بین پدیده‌ها دلالت می‌كنند. شیوه مدیریت مدیران به نوع تحصیلات آنها وابسته است. یا بقای سازمان به نوع برنامه‌ریزی آن وابسته است.
فرضیه‌های مقایسه‌ای: پژوهشگر به دنبال بررسی و مقایسه تفاوت تأثیر دو یا چند متغیر بر یك یا چند متغیر است. عمل كردن به شیوه مدیریت مشاركتی، در مقایسه با شیوه مدیریت تفویضی، بر افزایش بهره‌وری تأثیر بیشتری دارد.
4. فرضیه همبستگی: پژوهشگر در پی مطالعه میزان رابطه و جهت همبستگی بین دو یا چند متغیر است. بین درجه تمركز و میزان فشارهای روانی كاركنان، رابطه وجود دارد.
5. فرضیه عِلّی: پژوهشگر در كار كشف و تعیین رابطه علت و معلولی دویا چند متغیر است. فشارهای روانی موجب كاهش رضایت شغلی كاركنان می‌شود. (نادری، سیف نراقی، 1375، ص38)
6. فرضیه‌های توصیفی در مقابل فرضیه‌های استنباطی: متوسط نمره مسئولیت‌پذیری مدیران در ایران، حداقل 50 است (فرضیه توصیفی) این موارد قابل بیان در قالب فرضیه‌های آماری نیستند.
فرضیه آماری زمانی مفهوم دارد كه فرضیه استنباطی باشد، چون استنباط همراه با خطای ناشی از نمونه‌گیری است و تا حدودی صحت و سقم آن تحت تأثیر شانس و یا تصادف است. از این رو، تلاش می‌شود ابتدا فرضیه آماری، تعریف و سپس با درصدی از خطا، آن فرضیه تأیید یا رد شود.
7. فرضیه‌های تك متغیره یا چند متغیره
تك متغیره ßبیش از60 درصد كاركنان سازمان الف، از كار خود راضی هستند.
دومتغیره ßبین میزان ارضای نیازهای اساسی كاركنان سازمان الف و عملكرد آنها،نوعیارتباط وجود دارد.
نیاز اساسیـ عملكرد كاركنان دو متغیر فرضیه است.
روش آزمون متمركز مدیران از نظر اثربخشی، با روش غیر متمركز هیچ تفاوتیندارد.
آموزش متمركزو غیر متمركز دو متغیر است.
البته تقسیمات دیگری هم چون فرضیه همبستگی در مقابل فرضیه‌هایتجربییا فرضیه‌های پژوهشی با گروه‌های جور شده در مقابل گروه‌های مستقل یا فرضیه‌های پارامتریك در مقابل ناپارامتریك هم وجود دارد كه خارج از این نوشتار است.
9. ویژگی‌هاییك فرضیه
1. آزمون‌پذیری فرضیه؛
2. هماهنگ با سایر فرضیه‌های موجود در مسئله پژوهش؛
3. فرضیه باید به مسائل خاصیكه عنوان شده، جواب بدهد، نه مسائل دیگر؛
4. فرضیه باید از لحاظ اقتصادی، مقرون به صرفه باشد. انتخاب فرضیه‌های ساده به جای پیچیده؛
5. فرضیه باید سادگی منطقی، جامعیت و وحدت منطقی داشته باشد. فرضیه بهتر به فرضیه‌های پشتیبانی كننده وابستگی كمتریدارد و مفروضه‌های آن نیز كمتر است؛
6. فرضیه را باید به شكل كمّی مطرح كرد كه به راحتی كمیت‌پذیر باشد؛
7. فرضیه باید نتایج زیادی در بر داشته باشد و چشم‌انداز و قلمروی آن كلی باشد تا واقعیت‌های بیشتری را تبیین كند. (هومن،1373، ص85 ـ 84)
10. نقش فرضیه در پژوهش
1. فرضیه برای پدیده‌ها،فرصت آزمایش فراهم می‌آورد و موجب افزایش معرفت علمی می‌شود؛
2. فرضیه نشان‌دهنده انتظار پژوهشگر درباره رابطه بین متغیرهاییك پدیده است؛
3. فرضیه مجموعه فعالیت‌های اجرایی پژوهش را تعیین و هدایت می‌كند؛
4. فرضیه چارچوبی برای گزارش نتایج پژوهش فراهم می‌آورد.
11. شیوه فرضیه‌سازی
برای ساختن فرضیه‌ها این دو روش رایج است:
الف) روش توجیهی: منظور بیان جنبه‌های مختلف ذهنی و تصوری پژوهشگر در ارتباط با پدیده مورد نظر است كه از چارچوب نظری الهام گرفته است. مانند میزان درآمد كاركنان در میزان تعهد سازمانی آنها مؤثر است.
ب) روش میان‌بر: منظور خارج كردن پرسش‌های مربوط به مسائل علمی از حالت استفهامی است.
12. رابطه فرضیه با روش تحقیق
ساخت فرضیه تا حدودی تابع روش تحقیق انتخاب شده به وسیله پژوهشگر است.
روش فرضی ـ استقرایی
روش فرضی ـ قیاسی
ـ ساختن مدل با مشاهده شروع می‌شود.
ـ ساختن مدل بر مبنای«اصل موضوع» یا مفهوم كلی كه به عنوان پیش‌فرضی برای تفسیر پدیده موضوع تحقق انتخاب شده است، آغاز می‌شود.
ـ شاخص ماهیتی تجربی دارد.
ـ بر مبنایشاخص می‌توان مفاهیم و فرضیه‌های تازه‌ای تدوین كرد و برایآنها مدل ساخت و آنها را با داده‌های واقعی آزمود.
ـ این مدل با استدلال منطقی، فرضیه‌ها، مفاهیم و شاخص‌هایی می‌سازد كه داده‌های مشاهده باید آنها را تأیید كند.
13. تفاوت فرضیه‌های آماری و پژوهشی
معمولاً فرضیه آماریگزاره‌ای درباره یك یا چند توزیع جامعه (به ویژه درباره یك یا چند پارامتر) است كه به وسیله آن می‌توان كیفیت یا كمیت یك صفت را در جامعه پیش‌بینی كرد. این‌گونه فرضیه‌ها با آنكه معرف یك نوع پیش‌آمد است، همواره دو وجه مكمل دارد:
1. بیان كیفیت صفت مورد آزمایش در شرایط تصادفی(فرضیه نبودن تفاوت یا نبودن ارتباط)
2. بیان نتیجه آزمایش در شرایط غیر تصادفی(فرضیه تفاوت واقعی متأثر از عوامل مورد پژوهش)
اما فرضیه علمی(فرضیه پژوهشی)، حدسی زیركانه درباره نتیجه پژوهش و معمولاً گزاره‌ای درباره پدیده‌ها، روابط میان آنها یا پایه‌های بنیادی آنها در شرایط مطلوب و دل‌خواه است. همان پیش‌نویس قانون است. به هر دو گزاره، فرضیه می‌گویند، چون امكان درست بودن آنها وجود دارد.فرضیه‌های آماری معمولاً از طریق فرضیه‌های علمی به وجود می‌آید، رشد می‌كند یا از مفاهیم ضمنی آن مایه می‌گیرد، اما هرگز با آنها یكی نیست. (هومن،1373، ص65)
