خطبه حضرت علی علیه السلام در روز اول ماه رمضان
الإمام الباقر عن آبائه علیهمالسلام: خَطَبَ أمیرُالمُؤمِنینَ علیهالسلام فی أوَّلِ یَومٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ فی مَسجِدِ الكوفَةِ،
فَحَمِدَ اللهَ بِأَفضَلِ الحَمدِ و أشرَفِها و أبلَغِها، و أثنى عَلَیهِ بِأَحسَنِ الثَّناءِ، و صَلّى عَلى مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ صلىاللهعلیهوآله، ثُمَّ قالَ:
«أیُّهَا النّاسُ، إنَّ هذَا الشَّهرَ شَهرٌ فَضَّلَهُ اللهُ عَلى سائِرِ الشُّهورِ كَفَضلِنا أهلَ البَیتِ عَلى سائِرِ النّاسِ؛ و هُوَ شَهرٌ یُفَتَّحُ فیهِ
أبوابُ السَّماءِ و أبوابُ الرَّحمَةِ، و یُغَلَّقُ فیهِ أبوابُ النِّیرانِ؛ و هُوَ شَهرٌ یُسمَعُ فیهِ النِّداءُ، و یُستَجابُ فیهِ الدُّعاءُ، و یُرحَمُ فیهِ
البُكاءُ؛ و هُوَ شَهرٌ فیهِ لَیلَةٌ نَزَلَتِ المَلائِكَةُ فیها مِنَ السَّماءِ؛ فَتُسَلِّمُ عَلَى الصّائِمینَ وَالصّائِماتِ بِإِذنِ رَبِّهِم إلى مَطلَعِ الفَجرِ، و
هِیَ لَیلَةُ القَدرِ؛ قُدِّرَ فیها وِلایَتی قَبلَ أن خُلِقَ آدَمُ علیهالسلام بِأَلفَی عامٍ، صِیامُ یَومِها أفضَلُ مِن صِیامِ ألفِ شَهرٍ، وَالعَمَلُ
فیها أفضَلُ مِنَ العَمَلِ فی ألفِ شَهرٍ …
امام باقر علیه السلام به نقل از پدرانش علیهم السلام روایت می‌كند:حضرت على علیه السلام در اوّلین روز ماه رمضان در
مسجد كوفه خطبه خواند.
پس خدا را به بهترین ستایش و برترین و رساترین ثنا ستود و بر پیامبرش محمّد صلى الله علیه وآلهدرود فرستاد. سپس
فرمود:
«اى مردم! این ماه، ماهى است كه خداوند، آن را بر ماههاى دیگر برترى داده است، مانند برترى ما اهلبیت بر دیگر مردم.
و آن، ماهى است كه درهاى آسمان و درهاى رحمت، در آن گشوده مىشوند و درهاى آتش در آن بسته مىگردند. و ماهى
است كه در آن ندا شنیده مىشود و دعا مستجاب مىگردد و گریه مورد ترحّم قرار مىگیرد .
ماهى است كه در آن، شبى وجود دارد كه فرشتگان از آسمان فرود آمده، بر مردان و زنان روزهدار، به اذن پروردگارشان تا
طلوع سپیده سلام مىدهند و آن شب، “شب قدر” است . دو هزار سال پیش از آن كه آدم علیهالسلام آفریده شود، ولایت
من در آن شب، مقدّر شد. روزه گرفتن آن، برتر از روزهدارى هزار ماه است و عمل در آن، برتر از عمل در هزار ماه است .
اى مردم! خورشید ماه رمضان بر مردان و زنان روزهدار، با رحمت مىتابد و ماه آن با رحمت بر آنان نورافشانى مىكند و هیچ
روز و شبى از این ماه نیست، مگر آن كه پروردگار متعال، بر سر این امّت، نیكى مىافشاند. پس هر كس از ریزش نعمت
الهى ذرّهاى بهرهمند گردد، در روز دیدارش با خدا، نزد خداوند، گرامى خواهد بود و هیچ بندهاى نزد خدا گرامى نگردد،
مگر آن كه خداوند، بهشت را جایگاه او قرار مىدهد .
بندگان خدا! این ماه شما، همچون دیگر ماهها نیست. روزهایش برترین روزهاست و شبهایش برترین شبها و ساعاتش
برترین ساعات است. آن، ماهى است كه شیطانها در آن در بند و زندانىاند؛ ماهى كه خداوند در آن، روزىها و اجلها را
مىافزاید و میهمانان خانهاش را مىنویسد؛ ماهى كه اهل ایمان با آمرزش و رضاى الهى، با شادى و نعمتهاى الهى، و با
خشنودى فرمانرواى دادگر و توانا، پذیرفته مىشوند.
اى روزهدار! در كار خویش نیك بنگر، كه در این ماه، میهمان پروردگار خویش هستى . بنگر كه در شب و روزت چگونهاى و
چگونه اعضاى خود را از نافرمانى خدا حفظ مىكنى. بنگر تا مبادا شب در خواب باشى و روز در غفلت؛ پس این ماه بر تو
بگذرد و بار گناهت همچنان بر دوشت مانده باشد؛ پس آنگاه كه روزهداران پاداشهاى خود را مىگیرند، تو از زیانكاران باشى
و آنگاه كه به كرامت فرمانرواى خویش نایل مىشوند، از محرومان گردى و آنگاه كه به همسایگى با پروردگارشان سعادتمند
مىشوند، تو از طردشدگان باشى!
اى روزهدار! اگر از درگاه صاحبت رانده شوى، به كدام درگاه روى خواهى آورد؟ و اگر پروردگارت محروم سازد، كیست كه
روزىات دهد؟ و اگر تو را خوار شمرد، كیست كه اكرامت كند؟ و اگر ذلیلت ساخت، كیست كه عزّتت بخشد؟ و اگر تو را
واگذاشت، كیست كه یارىات كند؟ و اگر تو را در جمع بندگانش نپذیرفت، بندگىات را به آستان چه كس خواهى برد؟ و اگر از
خطایت در نگذشت، براى آمرزش گناهانت به كه امید خواهى بست؟ و اگر حقّ خویش را از تو طلبید، حجّت تو چه خواهد
بود؟
اى روزهدار! در شب و روزت با تلاوت كتاب خدا، به او تقرّب بجوى، كه همانا كتاب خدا، شفیعى است كه روز قیامت،
شفاعتش براى قرآنخوانان پذیرفته است و با خواندن آیات آن، از درجههاى بهشت بالا مىروند.
مژده اى روزهدار! تو در ماهى هستى كه روزهدارىات در آن، واجب، نَفَس كشیدنت در آن، تسبیح، خُفتنت در آن، عبادت،
طاعتت در آن، پذیرفته، گناهانت در آن، آمرزیده، صداهایت در آن، شنیده شده، و مناجات در آن، مورد ترحّم است. از حبیبم
پیامبر خدا شنیدم كه مى فرمود:
“خداوند متعال را در هنگام افطار هر شب ماه رمضان، آزادشدگانى از آتش است كه شمار آنان را كسى جز خداوند
نمىداند. شمار آنان، نزد او در علم غیب است. پس چون آخرین شب این ماه شود، خداوند به شمار همه كسانى كه در
تمام این ماه آزاد كرده، آزاد خواهد نمود.”
اى روزهدار! در شب و روزت با تلاوت كتاب خدا، به او تقرّب بجوى، كه همانا كتاب خدا، شفیعى است كه روز قیامت،
شفاعتش براى قرآنخوانان پذیرفته است و با خواندن آیات آن، از درجههاى بهشت بالا مىروند.
مردى از قبیله هَمْدان برخاست و گفت: اى امیر مؤمنان! از آنچه حبیب تو درباره ماه رمضان فرمود، بیشتر بگو .
فرمود: «باشد! شنیدم كه برادر و پسر عمویم، پیامبر خدا، مىفرمود: “هر كس ماه رمضان را روزه بدارد و خود را در این ماه
از حرامها نگه دارد، وارد بهشت مىشود.»
آن مرد هَمْدانى گفت: اى امیر مؤمنان! از آنچه برادر و پسر عمویت درباره ماه رمضان فرمود، بیشتر بگو .
فرمود: «باشد! شنیدم كه دوستم پیامبر خدا مىفرمود: “هر كس از روى ایمان و به خاطر اجر الهى، [ماه] رمضان را روزه
بدارد، وارد بهشت مىشود."»
مرد هَمْدانى گفت: اى امیر مؤمنان! از آنچه دوستت درباره این ماه فرمود، بیشتر بگو .
فرمود: «باشد! شنیدم كه سَرور اوّلین و آخرین، پیامبر خدا مىفرمود: “هر كس [ماه] رمضان را روزه بدارد و در شبهاى آن
حرام نخورد، وارد بهشت مىشود."»
مرد هَمْدانى گفت: اى امیر مؤمنان! از آنچه سرور اوّلین و آخرین با تو درباره این ماه گفت، بیشتر بگو .
فرمود: «باشد! شنیدم كه برترینِ پیامبران و فرستادگان و فرشتگان مقرّب مىفرمود: “همانا سَرور اوصیا، در سَرور ماهها
كشته مىشود.”
گفتم: اى پیامبر خدا! سرور ماهها، كدام است و سرور اوصیا كیست؟
فرمود: “امّا سرور ماهها، ماه رمضان است و امّا سرور اوصیا، تویى، اى على!”
گفتم: اى پیامبر خدا! آیا چنین خواهد شد؟
فرمود: “آرى، به پروردگارم سوگند! همانا نگون بخت ترینِ امّت من، برادرِ پىكننده ناقه ثمود، برمىخیزد و ضربتى بر فرق
سرت می زند كه محاسنت از خون آن، رنگین مىشود."»
پس مردم شروع به گریه و شیون كردند. و حضرت على علیهالسلام خطبهاش را به پایان برد و فرود آمد.
منبع:
كتاب ماه خدا، محمدی ری شهری، ج 1، ص 176.
