گزارش برگزاری نشست در حوزه علمیه شهید مطهری «ره»
طی تعامل معاونت پژوهش و فرهنگی حوزه علمیه شهید مطهری «ره» نشستی با عنوان «ارتباط وطن دوستی با دینداری» در حوزه علمیه شهید مطهری «ره» برگزار شد.
به دنبال بحثهای رایج در جامعه پیرامون روز کوروش، که متاسفانه موجبات تقابل دین و ملیت ایرانی را در برخی اقشار بی اطلاع فراهم نمود حوزه علمیه شهید مطهری «ره» اقدام به برگزاری نشستی با محوریت موضوع میهن دوستی و دینداری نمود.
اساتید ارائه کننده بحث خانمها بیات، امانی و موسوی بودند. ماحصل نشست این گونه بیان شد که وطن دوستي امری پسنديده است ولی همین وطن دوستی اگر با برداشتهاي نژادپرستانه که در مقابل ديگر اقوام و ملتها قرار مي گيرد، مشتبه شود، امری است مذموم.
در این نشست که در حضور جمعی از اساتید و دانش آموختگان حوزه برگزار گردید بحث این گونه آغاز شد که آیا می توان میان ملیت ایرانی خود و دین ارتباط برقرار نمود و آیا در احادیث اشاره به میهن دوستی شده است؟ در پاسخ به این سؤالات اساتید این گونه متذکر شدند که بدیهی است هر انسانی برای خود دارای هویت مخصوص به خود است که موجب شناسايي شخص و تمايز او از ديگري می گردد. مهمترين کارکرد هويت ايجاد (پيوستگي و همانندي) است. در شکل دهي، ساماندهي و سازماندهي هويت هر فرد، دو عنصر دخالت دارد که عبارتند از: تعريف ما از خود و تعريف ما از ديگران. نکته مهم بحث در این است که هويت در هر سطحي در مقابل غير مطرح مي شود. هويت ملي فرايند پاسخ گويي آگاهانه يک ملت به پرسش هايي پيرامون خود، گذشته، کيفيت، زمان، تعلق و خاستگاه اصلي و دائمي، حوزه تمدني، جايگاه سياسي، اقتصادي، فرهنگي و ارزش هاي مهم از هويت تاريخي خود است. همچنين هويت ملي را مي توان مجموعه اي از نشانه ها و آثار مادي، زيستي، فرهنگي، رواني دانست که سبب تفاوت جوامع از هم مي شود. هويت ملي اصلي ترين حلقه ارتباطي بين هويت هاي خاص محلي و هويت هاي عام فراملي است. اگر منظور از وطن دوستی پان ايرانيسم باشد (اعتقاد به هويت باستاني و اسلام زدايي) همانطور که در رژيم گذشته تحت عنوان گفتمان ناسيوناليسم پهلوي مطرح مي شد جاي اشکال است. چون از لحاظ نژادي در مقابل اعراب و اسلام قرار مي گيرد. به همان ميزان اگر رويکرد هويتي منجر به حذف فرهنگ ايران و تاريخ آن باشد دوباره از آن سو دچار مشکل خواهیم شد. هويتي ايراني و اسلامي در کنار يکديگر موجبات تقويت هويت ملي و اتحاد ملي اند. اسلام با گرايشات ناسيونالسيتي مخالف است. ناسيونالسم در درون خود نژادگرايي، تقابل با اقوام و اقليت را دارد. شايد کساني که در مقابل هويت ايراني جبهه مي گيرند ناخوداگاه برداشت پان ايرانيستي که در رژيم شاه بود را قياس مي گيرند در صورتي که چنين نيست. در حدیثی از حضرت علی علیه السلام آمده است: «عمرت البلدان بحب الاوطان»1؛ «شهرها با حب وطن آباد می شود (بحارالانوار، ج 75، ص 45) و در حدیث دیگری از آن حضرت می خوانیم: «من کرم المرء بکائه علی ما معنی من زمانه و حنینه الی او طایفه» 2: از نشانه های ارزش و شخصیت انسان آن است که نسبت به عمر از دست رفته (که در آن کوتاهی کرده است) اشک بریزد و نسبت به وطنش علاقه مند باشد.» (بحارالانوار، ج 7، ص 264)
بنابراین وطن دوستي پسنديده است و ميهن پرستي با برداشتهاي نژادپرستانه که در مقابل ديگر اقوام و ملتها قرار مي گيرد مذموم. استاد مطهري در کتاب خدمات متقابل اسلام و ايرانيان به ظرافت تمام اين مباحث را مطرح مي کند در ثاني ايرانيان تنها ملتي هستند که در طول تاريخ نامشان به نيکي در هر سه کتب آسماني اشاره شده است در آيات هشتاد و سه تا نود و هفت از سوره کهف اشاره به ذوالقرنين مي شود که خداوند علم، حکمت و قدرت را در اختيار او قرار داد. دو تفسير گرانبهاي قرآن کريم (تفسير الميزان جلد سيزده صفحه 539) و (تفسير نمونه جلد دوازده صفحه 543) ذوالقرنين را کورش مي داند. فراموش نکنيد ابراز ارادت به ايران نه تنها بد نيست بلکه آب و خاک هر فرد، هويت اوست و تضادي بين اسلام و ايران نيست؛ بلکه ايرانيان بهتر از ديگر ملتها اسلام را شناختند و در نشر و گسترش آن سهم بي نظيري داشتند. بايد اشاره کرد هرچند بايد به کشور و ميهن خود وفادار بود ولي اشتباهات گذشتگان را نبايد مايه فخر و مباهات دانست. مثل اعتقاد برخي از ملي گرايان به نظام شاهنشاهي. هم چنین حد و مرز اين ميهن دوستي بايد مجزا از ناسيونالسم که در مقابل اقوام و ملتهاي ديگر قرار مي گيرد باشد. بيانات مقام معظم رهبري پیرامون سفری به شیراز نیز مؤید این مطلب است. ایشان بیان نمودند که از يک منظر اين آثار (تخت جمشيد) متعلق به جباران تاريخ ايران است و اين نگاه، این آثار را در چشم و دل انسانها از جمله متدينين، بي جاذبه مي‌کند. اما از جنبه مثبت، نبايد فراموش کرد که اين آثار، به هرحال محصول سرپنجه هنرمند، ذهن خلّاق، روحيه بلند نظر و «ذوق و ابتکار ايراني» است و اين واقعيات، تخت جمشيد و ديگر آثار تاريخي را در سراسر کشور، مايه افتخار ملت ايران خدمتگزاري حقيقي مسئولان و مديران رده هاي مختلف کشور به ملت، و همت و آمادگي مردم، آينده روشن اين کشور را به فضل پروردگار، تضمين مي‌کند… و جزو مفاخر تاريخي اين کشور قرار مي‌دهد. پس يقيناً ميهن دوستي اگر جنبه ناسيوناليستي نداشته باشد عقلاني و بديهي است.
در پایان قرار شد اساتید به آسیب شناسی وضعیت موجود در جامعه مبنی بر تقابل و رو در رو قرار گرفتن میهن دوستی و دینداری بپردازند و مباخث خود را در قالب مقالات کوتاه ارائه دهند.