روزه و وسواس

یکی از بیماری‏های رایج که در ادبیات روانشناسی امروز، از اختلالات اضطرابی به شمار می‏آید، وسواس فکری و عملی است، وسواس‏های فکری شامل اندیشه‏ها، تکانه‏ها، و عقاید ناخواسته و مداومی هستند که شخص احساس می‏کند، نمی‏تواند از آنها دوری کند، اما وسواس‏های عملی رفتارهای نامعقولی را در بر می‏گیرد که به صورتی ثابت و تکراری ‏انجام می‏شوند. در مواردی که فرد تشخیص می‏دهد وسواس‏های فکری و عملی غیر منطقی هستند، ممکن است تمایل یا کوشش برای مقاومت در برابر آنها داشته باشد، امّا هنگام تلاش برای پیشگیری از یک وسواس عملی، فرد ممکن است احساس اضطراب یا تنش شدید داشته باشد که غالباً با تسلیم در برابر وسواس عملی از آن رها می‏شود.
برای درمان وسواس‏های فکری و عملی، علاوه بر شیوه‏های متعدد درمانی که در این زمینه وجود دارد، می‏توان تأثیر روزه در مقابله با بروز یا پیشرفت وسواس را از دو جهت مورد ملاحظه قرار داد:
الف) کاهش اضطراب
بسیاری از وسواس‏ها در نتیجه استقرار اضطرابی مزمن در روان فرد پدید می‏آید و تشدید می‏شود؛ حال با توجه به نقش دینداری و به خصوص اعمال عبادی در کاهش اضطراب‏ها ـ چنان که ذکر شد ـ می‏توان از روزه‏داریِ، این انتظار را داشت که تأثیر مثبتی بر کاهش یا پیش‏گیری از وسواس‏ها داشته باشد.
ب) تقویت اراده
یکی از عوامل اصلی در تداوم عمل وسواسی، ناتوانی فرد در مقابله و مقاومت در برابر اضطراب ناشی از ترک عمل وسواسی خویش است؛ به گونه‏ای که فرد تصور می‏کند، هیچ گاه نمی‏تواند آن را ترک نماید؛ بنابراین، به هر طریق که ممکن است قدرت اراده و اعتمادبه‏نفس شخص را تقویت نمود، می‏توان به درمان واقعی و اساسی وسواس کمک نمود.
در فرهنگ‏های مختلف، عناصری وجود دارد که می‏تواند با فراهم آوردن زمینه‏های مناسب، به شکوفایی و تقویت نیروی‏اراده کمک کند، یا با از بین بردن زمینه‏های مناسب و ایجاد شرایط محیطی نامناسب، رشد و شکوفایی آن را به تأخیر بیندازد. این عناصر فرهنگی به شکل برنامه‏های تربیتی، دستورالعمل‏های اخلاقی و حقوقی، و آداب و رسوم اجتماعی، در جوامع مختلف به صورت‌های گوناگون ظهور می‏یابد.
فرهنگ اسلام مشحون از مباحث نظری و برنامه‏های تربیتی و اخلاقی است که بر محور اختیار و اراده انسان استوار است؛ به علاوه بعضی فرایض مذهبی چون روزه که ماهیت آنها خودداری از ارضای فوری برخی تمایلات و نیازهای سطح پایین است، به تقویت این نیرو کمک می‏رساند روزه‏داری را می‏توان به عنوان یک روش روان‌درمانی از نوع رفتار درمانی ‏قلمداد کرد که برای تقویت اراده و ایجاد تغییر در رفتارها، روش تمرین عملی روزانه در طی یک برنامه مستمر یک ماهه را به کار گرفته است. مکانیسم تقویت اراده در روزه‌داری، تنها محدود به بعد رفتاری آن نیست؛ بلکه بعد ذهنی و شناختی آن، یعنی انگیزه‌ی روزه گرفتن نیز تأثیر بسزایی در انجام و استمرار این نوع رفتار ارادی و در نهایت تقویت اراده‌ی انسان دارد.

(شیخ شعاعی، محمدجواد و شیخ شعاعی، علی رضا، راز روزه

کاوشی در آثار جسمی، روانی و اجتماعی روزه، ص45، قم: راه سبز، 1384.)

http://www.pasokhgoo.ir/