خرداد 1357 در حالى فرا مى رسد که سرتاسر ایران، یکپارچه خون و آتش است و مردم با فریادهاى «تا شاه کفن نشود، این وطن، وطن نشود»، سرنگونى رژیم شاه را خواستارند. شرق و غرب هنوز از شاه حمایت مى کنند. رژیم بعث عراق، امام خمینى (س) را در فشار قرار داده و آمدورفت ایشان را زیر نظر دارد. به رهبر انقلاب اخطار مى شود که از ادامۀ برنامه هاى سیاسى خود، منصرف شود، سالگرد فاجعۀ خونین 15/خرداد/1342 فرا مى رسد و زمینه اى مناسب فراهم مى آید تا امام بیاناتى تاریخى ایراد فرمایند و دگربار، روح انقلاب در مردم این سرزمین بدمند.

امام در مسجد شیخ انصارى نجف اشرف، در حضور صدها تن از طلاب و محصلان حوزۀ علمیه، نطقى کوبنده ایراد مى کنند. ایشان، ابتدا به مقایسۀ حکام مغول با رژیم شاه و تشریح خلاف کاریها و مفاسد آن پرداختند و آنگاه با اشاره به یوم اللّه 15 خرداد، سیاست اعطاى آزادى فرمایشى از سوى رژیم را حیله اى براى نجات رژیم برشمرده و آمریکا را مجرم واقعى دانستند و در این مورد فرمودند: «همۀ گرفتارى که ما داریم از دست امریکا داریم… مجرم دست دوم ـ مجرم دست اول عبارت از امریکاست ـ مجرم دست دوم عبارت از این شاه است.»

امام خمینى (س) در بخشى دیگر از سخنان خود، با اشاره به خیالبافى هاى شاه در رسیدن به دروازۀ تمدن بزرگ، به تفصیل نمونه هایى از غارت منابع ملى ایران بدست غربیها و آمریکا و اسرائیل، ونتیجه اش که فقر و تنگدستى اکثریت ملت باشد، برشمردند. امام در تجلیل از 15/خرداد/1342 فرمودند: «ملت ایران نباید این 15 خرداد را از یاد ببرند. این 15 خرداد باید زنده بماند.»

پرهیز از تفرقه، محور دیگر سخنان رهبر انقلاب است که مى فرمایند: «تکلیف الهى است، باید با هم باشید… اگر مسلمین ید واحد باشند، کسى نمى تواند مقابل این جمعیت قیام کند؛ هیچ غلطى نمى توانند بکنند.»

امام، با اشاره به مواضع و سخنان سازشکارانۀ برخى از سیاستمداران و رهبران مذهبى، فرمودند: «باید انگشت روى جانى بگذارند؛ اگر مى شود به صراحت، اگر نمى شود با تلویح؛ و اگر هم نمى شود، جنایت را به کس دیگر متوجه نکنند؛… اگر شما در نوشتۀ یک حزبى دیدید که از آن بیرون مى آید که ما قانون اساسى را مى خواهیم، به طور مطلق این را گفتن، معنایش این است که ایشان باید باشد. این خیانت است.»

این، آخرین سخنرانى امام در نجف اشرف بود. درسهاى حوزۀ نجف به مناسبت فرا رسیدن تابستان تعطیل شد، از این رو سخنرانى حاضر، آخرین سخنرانى امام در نجف اشرف است و پس از آن تا زمان هجرت به پاریس، اعلامیه هاى حضرت امام و تدابیر ایشان مبارزه را رهبرى و انقلابیون را تغذیه مى کرد.

منبع: کوثر، ج1، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص 387-391